دانش > پزشکی  - تا به حال چیزی در مورد پروگریا شنیده‌اید؟ این بیماری مخصوص بچه‌هاست؛ بچه‌هایی که خیلی زود پیر می‌شوند، موهایشان می‌ریزد و در نهایت بر اثر سکته قلبی یا مغزی جان می‌بازند ...

 

 

ستاره سمائی: وقتی تنها فرزند لزلی گوردون و همسرش، اسکات برنز بیمار شد، هیچ‌کس نتوانست بیماری او را تشخیص دهد. سام همین‌طور لاغر و نحیف مانده بود و به وزن ایده‌آل سنش نمی‌رسید، هیچ دندانی در نیاورده بود و موهایش کم‌کم داشت می‌ریخت!

به گزارش نیو ساینتیست، در سال 1998/ 1377 تشخیص وحشتناکی در مورد بیماری این پسر کوچولو داده شد، او پروگریا (پیرکودکی) داشت؛ یک بیماری نادر ژنتیکی که به سریع شدن روند کهن‌سالی شباهت دارد. گوردون و همسرش با اینکه هر دو متخصص اطفال بودند، اما هیچ‌چیز راجع به این بیماری نمی‌دانستند؛ البته جای هیچ تعجبی نیست چراکه تنها 80 کودک در دنیا دچار این بیماری رمز‌آلود هستند و متوسط عمر این کودکان 13 سال است.

از آن به بعد بود که گوردون و گروهش برای دستیابی به اطلاعات بیشتر در مورد این بیماری، تصمیم گرفتند پژوهش‌های تازه‌ای انجام دهند تا درمانی برای این بیماری بیابند.

تولد یک بیماری
اولین بار در سال 1886/ 1265 بود که نام پروگریا توسط پزشکی انگلیسی به نام جاناتان هاچینسون مطرح و نمونه بعدی در سال 1897/ 1276 توسط هم‌وطنش هاستینگ گیلفورد مطرح شد. به همین علت است که نام کامل این سندروم «هاچینسون-گلیفورد پروگریا» است.

بچه‌های مبتلا به پروگریا معمولا یک سال اول زندگی خود را به صورت طبیعی پشت سر می‌گذارند اما بعد روند رشدشان کند می‌شود، سپس خیلی سریع دچار شرایطی می‌شوند که مخصوص بزرگسالان و افراد مسن است: استخوان‌هایشان ضعیف می‌شود، مفاصل‌شان خشک می‌شود و ممکن است لگن‌شان از جا در برود! قابلیت ارتجاعی پوست‌شان کمتر شده، پوست‌شان چروک می‌شود و معمولا موهایشان می‌ریزد. انگار که پروگریا، روند پیری و کهن‌سالی را سرعت می‌بخشد. مثل تمام کهن‌سالان، بچه‌های مبتلا به پروگریا هم احتمالا بر اثر سکته قلبی یا مغزی از بین می‌روند. رگ‌هایشان ضخیم و سخت شده، باعث تجمع پلاک‌های کلسترول و کلسیم شده و در نهایت منجر به فشار خون بالا و بیماری قلبی می‌شود.

این بچه‌ها نه دچار جنون می‌شوند و نه کاهش حافظه- بیماری‌هایی که با کهن‌سالی به سراغ فرد می‌آیند- همچنین احتمال ابتلایشان به سرطان بسیار کم است.

ریچارد ای‌میلر و گروه محققانش در دانشگاه میشیگان معتقدند پروگریا روند تسریع‌یافته پیری است که شناسایی روند این بیماری احتمالا می‌تواند روند پیری را نیز توضیح دهد و به همین خاطر، این موضوع نه فقط برای مبتلایان، که برای نوع بشر مهم است.»

یک جهش
با این‌که علائم و تغییراتی که با پیری در اعضای بدن، سطح هورمون‌ها، سلول‌ها و ژن‌ها ایجاد می‌شود، تقریبا مشخص شده‌اند؛ اما مشکل این‌جاست که در مورد روند طبیعی پیری هم اطلاعات زیادی در دست نیست.

اولین گام‌ها برای کشف پروگریا در سال 2003/ 1382 برداشته شد؛ زمانی که دو تیم تحقیقاتی به طور هم‌زمان متوجه شدند عامل این سندروم، تغییر اساسی یک نوکلئوتید در دی‌ان‌ای است که بسیار نادر بوده و از هر 4 تا 8 میلیون تولد، در یکی اتفاق می‌افتد. این ژن، لامین A (پروتئینی که در هسته سلولی یافت می‌شود) را رمزگذاری می‌کند و همین جهش، باعث تاثیرات عمیقی می‌شود.

یکی از تاثیرات جهش پروگریا کاملا کشف شده است. مولکولی چسبناک به نام فارنزیل به طور معمول، به لامین A اضافه می‌شود تا در دسترسی پروتئین‌ها به لامین کمک کند. بعد گروه فارنزیل باید جدا شوند و به لامین A اجازه دهند تا به ساختار رابط بپیوندد. اما این جهش گروه فارنزیل را سر جای خودشان نگه می‌دارد و فرم تغییر شکل داده چسبناک لامین A، پروتئین را از دور خارج کرده و به پوشش هسته سلول می‌چسبد.

خوشبختانه کشف این ژن، راه را برای درمان دارویی پروگریا باز کرده است. آنزیمی که گروه فارنزیل را به لامین A اضافه می‌کند، در برخی انواع تومورها بیش‌فعال است و گروهی از داروها که می‌تواند مانع از این بیش‌فعالی شود، در حال حاضر برای درمان سرطان‌ها مورد آزمایش قرار می‌گیرند. بعد از آن‌که «بازدارنده ترنسفریز فارنزیل» (FTLs) در درمان پروگریای موش‌ها موثر افتاد، استفاده آزمایشی از این دارو از سال 2007/ 1386 بر روی 28 کودک در بیمارستان کودکان بوستون آغاز شد.

اما متاسفانه این داروها با متوقف کردن گروه فارنزیل، باعث به حرکت درآمدن و چسبیدن دسته متفاوتی از گروه چربی‌ها به لامین A می‌شود که برای درمان، نیاز به متوقف کردن هر دوی این گروه‌هاست.

البته تحقیقات جدید توانسته با کشت سلول‌های پوستی افراد سالم در آزمایشگاه و بزرگ کردن آن‌ها، با کوتاه کردن طبیعی تلومرها (انتهای کروموزوم‌ها)- از حمله لامین A- که باعث اشتباهات پیوندی با چندین ژن می‌شد، تا حد زیادی مانع از بروز پروگریا بشود.

همین دارو است که باعث شده پسر کوچک گوردون، سام، حالا 14 ساله بشود. او خوشحال است که پسرش زنده است و در گروه همکلاسی‌های مدرسه‌اش فعالیت می‌کند: «این بچه‌ها فوق‌العاده‌اند، آن‌ها شجاع هستند و ما باید هر کاری که از دست‌مان برمی‌آید برایشان انجام دهیم.»